Intrika

Vervaardiger:

James Ensor (schilder)

Periode:

19de eeuw

Datering:

1890

Instelling:

Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen

Type:

n/a

Subtype:

schilderij

Materiaal:

olieverf, doek[drager] en gehoogd met wit

Onderwerp:

n/a

Dimensies:

n/a

Inventarisnummer:

n/a

Beschrijving:

In de jaren '90 schilderde James Ensor nog maar enkele werken. Dit schilderij is ongetwijfeld het belangrijkste na de "Intrede van Christus in Brussel" in 1888. De monumentaliteit van het tafereel wordt benadrukt door de beperkte ruimte tussen de hoofden van de figuren en de rand van het schilderij bovenaan. Maar de omvang van de ruimte wordt doeltreffend opgeroepen door de weidse, lage en grijze hemel die zo typisch is voor ons klimaat. De enge begrenzing van de groep figuren en hun presentatie ten halve lijve confronteert ons op een directe wijze met hun aanwezigheid. We worden schijnbaar geconfronteerd met een fragment uit een carnavalsoptocht. Van achter de nauwelijks zichtbare muur van het hoekhuis links duikt echter een hersenschim op. Ook Pierrot met zijn lange, zwarte haarlok wordt als het ware geabsorbeerd door de afwisselende grijsblauwe en witte wolkenhemel. Verrassend is tevens het gebruik van nauwelijks genuanceerde, ongebroken kleurvlakken. Rood en groen vormen herhaaldelijk een in het oogspringend expressief en complementair contrast. Het globale hilarische effect krijgt in de gelaatsuitdrukking van sommige maskers, zoals de indiaan rechtsonderaan, of de aanwezigheid van een levenloze oosterse pop op de schouders van de vrouw rechts vooraan, een sinistere bijklank. De gemaskerde figuren zijn niet de deelnemers aan een Vastenavondviering, die hun ware aard verbergen achter een vrolijke en grimmige mombakkes. Het zijn groteske wezens, waarvan het maskergelaat de ware dwaze en boosaardige aard niet verbergt maar onthult. Deze maskerwezens bespotten en bedreigen de mannelijke hoofdacteur die huiverend in zijn jas wegduikt. Pogingen om de voorstelling aan de hand van de biografie van de kunstenaar te ontcijferen bleven vruchteloos, hoewel de misogyne humor ons daartoe aanspoort. Lang voor Van Ostayen het moderne levensgevoel vertolkte, schilderde Ensor zijn aangrijpende "feesten van angst en pijn". In het totale werk van Ensor is de maskericonografie tenminste in kwantitatief opzicht van ondergeschikt belang. Toch is het groteske en expressieve gebruik van het masker Ensors belangrijkste bijdrage tot de moderne kunst. Het masker bood hem immers de mogelijkheid licht en kleur te laten versmelten zonder dat de vormen hun herkenbaarheid verliezen.